Tuyên bố Cao Bằng - Uy tín quốc tế thúc đẩy giải quyết vấn đề toàn cầu (Bài 1)

Bài 1: 
CHỌN MÔ HÌNH CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT ĐỂ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG VÀ MỞ RỘNG QUAN HỆ QUỐC TẾ

“Hiểu biết về địa chất giúp chúng ta khám phá quá khứ, sẵn sàng cho tương lai bất định và quản lý bền vững đất đai, sông ngòi, đại dương để ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời di sản địa chất và đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo an ninh lương thực, an ninh năng lượng và là nền tảng cho quá trình chuyển đổi xanh, vừa góp phần xóa đói, giảm nghèo vừa giảm thiểu thiên tai” với thông điệp của Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay, từ năm 2015 đến nay, Bộ Ngoại giao, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam hỗ trợ Cao Bằng xây dựng CVĐC toàn cầu UNESCO non nước Cao Bằng, tăng cường tham gia diễn đàn quốc tế thúc đẩy giải quyết vấn đề toàn cầu.

Từ lợi thế riêng có…

Cao Bằng nằm ở phía Đông Bắc Tổ quốc, diện tích tự nhiên 6.690,72km², trong đó 90% là núi non hùng vĩ, độ cao từ 200-2.000m, có đường biên giới với nước bạn Trung Quốc. Hệ thống địa hình núi, đồi đa dạng xen lẫn thung lũng bằng phẳng với 1.200 con sông, suối, hồ tạo nên 3 dạng địa hình chính, gồm: Địa hình karst là những dãy núi đá cao (Hà Quảng, Trùng Khánh, Hạ Lang, Quảng Hòa, Thạch An, Bảo Lạc, Nguyên Bình), xen lẫn địa hình đồi núi đất (Nguyên Bình, Bảo Lạc, Thạch An, Hòa An) với điển hình là các hệ thống núi cao phía Tây Bắc - Đông Nam (từ núi dãy núi cao Phja Dạ (Bảo Lạc) - Phja Oắc- Phja Đén (Nguyên Bình) kéo sang Ngân Sơn - Bằng Khẩu (Bắc Kạn) nối hướng Tây Bắc huyện Thạch An (Cao Bằng) - phía Tây Nam tỉnh Lạng Sơn) và địa hình đồi núi đất thấp xen lẫn thung lũng bằng phẳng hướng Tây Bắc - Đông Nam đã chia Cao Bằng làm hai nửa phía Đông (karst) và Tây (phi karst). 

Thác Bản Giốc - một trong những thác nước đẹp nhất Đông Nam Á

Với địa hình đa dạng, Cao Bằng được ví như “xứ sở thần tiên” bởi sở hữu nhiều thắng cảnh nhiên thiên đẹp nổi tiếng Thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, Mắt Thần Núi, cảnh quan Phong Nặm - Ngọc Côn (Trùng Khánh); quần thể hồ Thăng Hen (Quảng Hòa), cảnh quan núi đá Karst hùng vĩ Lục Khu (Hà Quảng)... Cùng với khí hậu á nhiệt đới đã tạo nên đa dạng sinh học với nhiều loại rừng có trên 90 loài thực vật, 58 loài động vật quý hiếm và đa dạng lâm thổ sản, nhiều cây trồng, vật nuôi đặc hữu chất lượng cao. Do đó, Cao Bằng nổi tiếng về thiên đường ẩm thực đặc sắc, có nhiều sản vật lọt vào top những món ăn đặc sản, sản phẩm nổi tiếng nhất Việt Nam và nhiều danh hiệu khác, như: lê, hạt dẻ, xôi trám, bánh Coóng Phù, bánh cuốn, bánh áp chao, miến dong Phja Đén, lạp sườn lợn đen, thịt bò khô, bánh chưng đen...

Cao Bằng nổi tiếng về nhiều sản vật lọt vào top những món ăn đặc sản, sản phẩm nổi tiếng nhất Việt Nam, như: Hạt dẻ, xôi trám, bánh Coóng Phù, bánh cuốn, bánh áp chao, thạch đen...

Ông Hồ Sỹ Minh, Tổng Biên tập Tạp chí nhiếp ảnh và đời sống Việt Nam cho biết: Cao Bằng có nhiều phong cảnh đẹp mà nhiều quốc gia trên thế giới và các tỉnh, thành phố cả nước không có như: Thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, Mắt Thần núi, thung lũng Ngọc Côn (Trùng Khánh), đèo Khau Cốc Chà (Bảo Lạc).... Năm 2022, tôi đưa đoàn nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam đến Cao Bằng đã sáng tác được nhiều ảnh đẹp. Chúng tôi luôn ao ước được đến Cao Bằng nhiều hơn để sáng tác vẻ đẹp bất tận nơi đây và có nhiều ảnh đẹp trong các cuộc thi nhiếp ảnh quốc gia.

Cao Bằng là vùng đất cổ, có bề dày lịch sử ngàn năm với nhiều di chỉ khảo cổ hậu kỳ đá cũ, thời đại kim khí đồ đồng, đồ gốm sứ của nền văn hóa Đông Sơn. Đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Sán Chỉ, Lô Lô, Kinh… quần cư sinh sống lâu đời, hình thành văn hóa đa dân tộc, phong phú, đặc sắc. Hiện nay còn lưu giữ hơn 2.000 di sản văn hóa phi vật thể, lễ hội đặc sắc, 7 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đặc biệt, di sản “Thực hành then của người Tày, Nùng, Thái Việt Nam” (trong đó có nghi lễ then của người Tày Cao Bằng) được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhiều nhân vật kiệt xuất được lưu danh trong các sử sách như Nùng Trí Cao, Hoàng Lục chống quân Tống; Hoàng Thắng Hứa chống quân Nguyên; Bế Khắc Thiệu, Nông Đắc Thái chống quân Minh; Lương Tuấn Tú, Mã Quốc Anh chống thực dân Pháp...

Đến thời kỳ lịch sử hiện đại, ngày 28-1-1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh sau 30 năm bôn ba nước ngoài tìm đường cứu nước đã trở về Tổ quốc và chọn Cao Bằng để xây dựng căn cứ địa, trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam giai đoạn 1941-1945. Cao Bằng trở thành quê hương cội nguồn cách mạng Việt Nam. Hiện có 271 di tích, trong đó, 102 di tích được xếp hạng, gồm 3 di tích quốc gia đặc biệt, 27 di tích cấp quốc gia, 72 di tích cấp tỉnh, 2 bảo vật quốc gia (đôi chuông chùa Viên Minh và đền Quan Triều, xã Hưng Đạo, TP. Cao Bằng; bia Ma nhai Ngự chế của vua Lê Thái Tổ (Hòa An)). 

… đến xây dựng mô hình công viên địa chất phát triển bền vững

Cao Bằng có điều kiện tự nhiên, diện mạo địa chất đa dạng, giàu bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số được Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu, phân tích và đưa ra giá trị khoa học về kiến tạo vỏ trái đất 500 triệu năm trước… “Sở hữu “kho báu” di sản địa chất (DSĐC) tầm cỡ quốc tế, UBND tỉnh Cao Bằng đã lựa chọn mô hình CVĐC danh hiệu UNESCO để mở hướng phát triển bền vững, tăng thêm sức mạnh ngoại giao đa phương, tham gia vào diễn đàn quốc tế, kết nối với các quốc gia thúc đẩy giải quyết vấn đề toàn cầu” - Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Xuân Ánh khẳng định.

Từ năm 2015-2018, Bộ Ngoại giao, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản Việt Nam giới thiệu Cao Bằng tham quan, học tập các mô hình CVĐC toàn cầu UNESCO tỉnh Hà Giang, Pháp, Thái Lan... để xây dựng mô hình CVĐC Non nước Cao Bằng phát triển theo hướng bền vững và xúc tiến xây dựng hồ sơ trình Hội đồng UNESCO công nhận danh hiệu CVĐC toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng.

Sản phẩm làng nghề thủ công truyền thống của Cao Bằng đến nay vẫn được gìn giữ và phát triển

Cao Bằng chú trọng bảo tồn và phát huy văn hóa bản địa để làm du lịch công viên địa chất đem lại hiệu quả tích cực

Vận hành CVĐC toàn cầu UNESCO theo hướng phát triển bền vững, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ban Quản lý CVĐC non nước Cao Bằng và các cấp, ngành, địa phương đã triển khai đồng bộ các giải pháp: Mở các lớp tập huấn về di sản CVĐC cho cán bộ, công chức, người lao động, hộ cá thể, hợp tác xã, doanh nghiệp hoạt động dịch vụ du lịch tại vùng CVĐC là hệ thống đối tác của CVĐC non nước Cao Bằng. Tuyên truyền tri thức, giáo dục nâng cao nhận thức về CVĐC cho đồng bào dân tộc thiểu số trong vùng CVĐC và hàng ngàn lượt học sinh tại các trường học, xây dựng Câu lạc bộ “Cùng em khám phá CVĐC”. Hỗ trợ, định hướng cho bà con dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Lô Lô… bảo tồn, phát huy các giá trị DSĐC và di sản văn hóa, lịch sử địa phương để phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, sản phẩm làng nghề thủ công truyền thống, sản phẩm OCOP… hài hòa phát triển kinh tế với bảo vệ thiên nhiên, môi trường. Tích cực tham gia các hoạt động của Mạng lưới CVĐC châu Á - Thái Bình Dương theo định kỳ; phát hành tập san CVĐC, xây dựng trang web Cao Bang Geopack song ngữ Anh - Việt giới thiệu CVĐC non nước Cao Bằng với bạn bè quốc tế…

Đặc biệt, 130 điểm DSĐC phản ánh lịch sử hơn 500 triệu năm hình thành vỏ trái đất của CVĐC non nước Cao Bằng được Viện Khoa học Địa chất - Khoáng sản Việt Nam tham vấn cho UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng các cấp, ngành, địa phương và nhân dân Cao Bằng đồng lòng tích hợp: Phát huy DSĐC + di sản văn hóa bản địa + bảo vệ tài nguyên môi trường để xây dựng 4 tuyến du lịch CVĐC theo hướng bền vững, gồm: Tuyến 1, phía Bắc “Hành trình về nguồn cội” huyện Hòa An - Hà Quảng; Tuyến 2, phía Tây “Khám phá Phia Oắc - vùng núi của những đổi thay” huyện Nguyên Bình; Tuyến 3, phía Đông “Trải nghiệm văn hóa bản địa ở xứ sở thần tiên” huyện Quảng Uyên, Trùng Khánh, Hạ Lang; Tuyến 4, hướng Nam “Một thời hoa lửa” từ thành phố Cao Bằng nối sang huyện Quảng Hòa và Thạch An.

Bảo tồn và phát huy văn hóa bản địa để làm du lịch CVĐC đem lại hiệu quả tích cực. Chị Hoàng Thị Lan, chủ Lan’s homestay, xã Đàm Thủy (Trùng Khánh) cho biết: Được Ban Quản lý CVĐC non nước Cao Bằng tư vấn, tôi khôi phục không gian nhà sàn, hát sli, ẩm thực… của dân tộc Nùng để làm dịch vụ du lịch Lan’s homestay thu hút nhiều khách du lịch nước ngoài đến trải nghiệm. Tham gia dịch vụ du lịch từ di sản văn hóa bản địa, tôi vận động bà con xóm, bản bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Nùng và cảnh quan thiên nhiên, môi trường.

Trải nghiệm du lịch CVĐC non nước Cao Bằng, anh Đoàn Hoài Trung, du khách TP. Hồ Chí Minh hào hứng cho biết: Du lịch CVĐC Cao Bằng có sức hút mạnh mẽ với tôi. Tôi đã chọn tuyến phía Bắc “Hành trình về cội nguồn” vào mùa xuân được hòa mình tại lễ hội Pác Bó với lời then, điệu tính ngọt ngào và dâng hương tưởng nhớ Bác Hồ tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó (Hà Quảng). Mùa thu đi tuyến phía Đông “Trải nghiệm văn hóa bản địa ở xứ sở thần tiên” ngắm thác Bản Giốc hùng vĩ trên cánh đồng lúa chín vàng, ăn hạt dẻ vò cốm nếp ong thơm ngọt (Trùng Khánh)… Tôi sẽ trở lại khám phá các tuyến CVĐC khác của Cao Bằng thân yêu.

Thực hiện thông điệp của Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay, với sự giúp đỡ của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Cao Bằng đã có hệ thống khoa học về 130 điểm DSĐC phản ánh lịch sử hơn 500 triệu năm hình thành vỏ trái đất để xây dựng 4 tuyến du lịch CVĐC toàn cầu UNESCO non nước Cao Bằng đặc sắc, hấp dẫn, tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số bản địa, thúc đẩy du lịch Cao Bằng phát triển theo hướng xanh, bền vững. Từ năm 2020 đến tháng 8-2024, tổng lượt khách du lịch hơn 5,4 triệu lượt, doanh thu hơn 3.100 tỷ đồng, vượt 103% so với chỉ tiêu, đạt và vượt mục tiêu nhiệm kỳ 2020-2025 đề ra, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo 4-5%/năm, thực hiện hiệu quả các khuyến nghị của UNESCO.