Phát huy giá trị của hương ước, quy ước trong khu dân cư

Từ cuối năm 2018, thực hiện chỉ đạo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL), Sở VHTT&DL hướng dẫn triển khai Chỉ thị số 05/CT-TTg, ngày 9/2/2018 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang; Quyết định số 22/2018/QĐ-TTg ngày 8/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng, thực hiện HƯQƯ, Thông tư số 04/2020/TT-BVHTTDL ngày 6/8/2020 của Bộ VHTT&DL quy định biện pháp thực hiện chức năng quản lý nhà nước về xây dựng, thực hiện HƯQƯ trên địa bàn tỉnh và ban hành các văn bản hướng dẫn cơ sở đẩy mạnh tuyên truyền xây dựng, thực hiện HƯQƯ; chỉ đạo gắn việc xây dựng HƯQƯ vào thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, việc chấp hành HƯQƯ được coi là tiêu chí để đánh giá, bình xét các danh hiệu gia đình văn hóa, làng văn hóa…

Năm 2020, tỉnh thực hiện sáp nhập đơn vị xóm, tổ dân phố từ 2.487 tổ, xóm sau sáp nhập còn 1.462 tổ, xóm (giảm 1.025 tổ, xóm). Sau sáp nhập, Sở VHTT&DL tham mưu triển khai thực hiện việc kiểm tra, rà soát, sửa đổi, bổ sung những nội dung mới, tiến bộ, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương và thay thế những HƯQƯ không còn phù hợp với pháp luật hiện hành. Tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước, xây dựng kế hoạch phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể theo dõi và giám sát việc thực hiện HƯQƯ để kịp thời phát hiện sai sót trong quá trình thực hiện. Nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ công chức trong thực hiện việc tiếp nhận và thẩm định HƯQƯ; định kỳ tổ chức đánh giá kết quả thực hiện, kịp thời biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân làm tốt; đưa việc thực hiện HƯQƯ là một trong những tiêu chí đánh giá, bình xét danh hiệu gia đình văn hóa, xóm, tổ dân phố văn hóa... 

Việc triển khai thực hiện HƯQƯ tại khu dân cư trên địa bàn tỉnh bước đầu đem lại hiệu quả tích cực. Đến nay, toàn tỉnh có 1.462/1.462 HƯQƯ xóm, tổ dân phố được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Các HƯQƯ sau khi được phê duyệt được phổ biến đến cán bộ, đảng viên và nhân dân các xóm, tổ dân phố như: phát đến các hộ gia đình, trích yếu một số nội dung cơ bản dễ nhớ, dễ hiểu niêm yết tại nhà văn hóa, nhà sinh hoạt cộng đồng, tuyên truyền trên loa truyền thanh, phổ biến công khai trong các cuộc sinh hoạt xóm, tổ dân phố. Việc theo dõi, xem xét đánh giá HƯQƯ được thực hiện qua các cuộc họp xóm, tổ dân phố, ngày hội đại đoàn kết dân tộc. Đa số người dân tự nguyện, tự giác thực hiện một cách nghiêm túc, có tính tự giác cao. 

Nội dung HƯQƯ bám sát đời sống và tình hình thực tế của từng địa phương, cơ sở nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội mang tính tự quản của cộng đồng, xây dựng nếp sống văn minh, phát huy truyền thống, tập quán tốt đẹp của cộng đồng dân cư trong việc cưới, việc tang, tổ chức lễ hội. Nhiều bản HƯQƯ thể hiện được tinh thần đoàn kết của cộng đồng dân cư; khôi phục, phát huy những phong tục, tập quán, truyền thống tốt đẹp của xóm, tổ dân phố; bài trừ nhiều phong tục, tập quán lạc hậu, mê tín, dị đoan, góp phần quan trọng trong việc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ.

Ông Lưu Văn Sơn, người có uy tín xóm Lũng Phầy, xã Hồng Việt (Hòa An) cho biết: Là xóm có 100% là dâ tộc Mông, trước đây, nhà nào có việc cưới hoặc tang đều rất tốn kém.  Những năm gần đây, thực hiện nếp sống văn hóa mới và được tuyên truyền về việc thực hiện văn minh trong việc cưới, việc tang, đồng bào đã hiểu và bỏ dần các hủ tục lạc hậu. 

Các xã, phường, thị trấn lồng ghép xây dựng và thực hiện HƯQƯ gắn việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” nhằm xóa bỏ những phong tục lạc hậu, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; vận động người dân đóng góp vào các quỹ đền ơn đáp nghĩa, khuyến học, vì người nghèo; gắn với phong trào toàn dân xây dựng xã hội học tập, gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa... Nhờ đó, trong những năm qua, tỷ lệ gia đình văn hóa, xóm, tổ dân phố văn hóa tăng lên đáng kể. Năm 2022, tỷ lệ gia đình đạt chuẩn văn hóa toàn tỉnh 88%, xóm tổ, dân phố đạt chuẩn văn hóa 85%.